Pleonasmen - uitleg, betekenis en voorbeelden

Hieronder vindt u uitleg en voorbeelden van pleonasmen, de betekenis en het gebruik daarvan.

Een pleonasme is het met een bijvoegelijk naamwoord of bijwoord benadrukken van een eigenschap die al tot uitdrukking komt in het (daarop volgende) zelfstandig naamwoord / werkwoord. Pleonasmen behoren tot de meeste bekende stijlfiguren. Er bestaat een enorme hoeveelheid pleonasmen, maar het zou u al sieren als u ten minste één of enkele voorbeelden kan geven van een pleonasme. Het gebruikte bijvoegelijk naamwoord of bijwoord is bij een pleonasme enigszins tot zeer overbodig.

Een globale regel: een pleonasme is een stijlfiguur als bewust wordt gekozen voor de eigenlijk onnodige benadrukking, als een pleonasme onbewust tot stand komt is juist sprake van een stijlfout. Veel pleonasmes zijn dan ook stijlfouten, omdat ze veelal onbedoeld tot uiting komen. Deze regel geldt in de praktijk echter lang niet altijd. 'Het groene gras' is een stijlfout als onbewust wordt gekozen voor de benadrukking. Als het gras echter vies was door de modder, en het wordt daarna schoongespoten met water en men heeft het vervolgens over 'het groene gras', dan is wél sprake van een stijlfiguur.

Voorbeelden van pleonasmen in namen:

Sahara-woestijn - 'sahar' is woestijn in het Arabisch
Koikarper - het Japanse woord voor koi is karper
Het meer van Loch Ness - 'loch' betekent in het Schots meer

Voorbeelden van pleonasmen bij afkortingen:

BOM-moeder: BOM staat voor Bewust Ongehuwde Moeders
'Alkmaar' in AZ-Alkmaar (AZ betekent Alkmaar Zaanstreek)
Een van de meeste bekende pleonasmes: APK-keuring (APK staat voor Algemene Periodieke Keuring, de toevoeging van het woord keuring is daarmee volstrekt onnodig)
RAM-geheugen: de M in RAM staat voor memory (het Engelse woord voor geheugen)
VAR-verklaring: VAR staat voor 'Verklaring arbeidsrelatie'
Het woord display in LCD-display (de D in LCD staat immers voor display)

Gewone voorbeelden van pleonasmen:

het groene gras
de witte sneeuw
het koude ijs
een arme zwerver
de gele zon
een geslaagd succes

Bekijk alle soorten stijlfiguren